Kınalı Serçe

Kitabın başlangıcı, bir masal gibi düşer: “Diyarın birinde göğsü kınalı bir serçe varmış…” diyor metin. Saray kapılarının ardında, 1840’lı yılların İstanbul’unda, genç bir şamaroğlanı (yani “şehzade yanında öteki çocuk”) gündelik yaşamın gölgesinde büyüyor. Saray lalaları, şehzadeler, değişen zamanlar…

Eser, bu çocuk gözünden sarayın işleyişini, kültürel dönüşümlerini, işgal yıllarını ve toplumun yeniden şekillenmesini anlatıyor.

Öte yandan, “kınalı serçe” adlı efsanevi figür de bu anlatının içinde dönüyor — kimi zaman bir sır, kimi zaman bir özgürlük sembolü. “Nereye uçar, nereye konar?” diye soruluyor ona.

Kitapta metin, çocuk edebiyatı formunda olsa da, gençlik ve tarihsel bilinç için zenginlik sunuyor. Saraydaki yaşam, adeta bir tiyatro sahnesi gibi; ama sahneden inmeyen duygular, sessiz çatışmalar da sıradan bir oyun değil.

Ortaylı’nın tarihçil gözü ve Yaşar’ın öykü kuruculuğu bir araya gelince, ortaya sade ama düşündüren bir metin çıkıyor. Tarih burada yalnızca “olmuş -bitmiş” bir set değil; yaşayan bir atmosfer. Sarayın soğuk mermerlerinde yankılanan adımlar, sokaklarda yürüyen insanların umutları, her biri içten hissettiriliyor.

Kitap bize söylüyor ki; bir serçe gibi kınalı göğsünü kaldırmak belki özgürlük değil ama “hâlini fark etmek”tir. İçinde bulunduğu ortamla yüzleşmek, belki de bir serçenin gökyüzüne baktığı an kadar cesur bir duruştur.

Kadınların, çocukların, “öteki” olarak nitelendirilenlerin sesiyle saray duvarları çatlayabilir — ve işte bu kitap o çatlağı göstermeye cesaret ediyor.

Yaşar’ın dili yumuşak ama keskin; okuyucuya bir dost gibi yaklaşıyor. Ortaylı ise bilgiyi not olarak değil, atmosfer olarak verse de, metni yalnızca spekülatif bir anımsamaya bırakmıyor. Bu birliktelik, tarihin sadece satır aralarında kalmamasını sağlıyor.

Kitabı kapattığında, bir serçe hâlâ orada yukarıda süzülüyor olabilir. Belki göğsü kınalı değil ama sesi hâlâ kulaklarında çınlıyor. Ve sen, o sesin içinde yalnız bir tarih anı değil, kendi içinde saklı bir “uçuş” çağrısını da duymuş olabilirsin.

Senin için ufak bir çağrıdır bu: Bir kahve fincanının yanında ya da gece lambasının ışığında, bu kitabı al ve o serçeyi izle… Uçuşunu, duruşunu, bir kırılganlıkla da olsa dirilişini.

Okuma isteğiyle…